نماز اوج بندگی

روزه فواید جسمی و روحی فراوانی دارد، شفابخش جسم و توانبخش جان است، پاک کننده آدمی از گناهان است، در ساختن فرد صالح و اجتماع سالم بسیار مؤثر بوده و در تذهیب و تزکیه نفس و رهاندن انسان از نیازهای تن تأثیر بسزایی دارد. روزه یکی از احکام انسان ساز اسلام است، که آگاهی از همه فواید و پی بردن به فلسفه کامل آن همچون سایر احکام الهی برای انسان عادی ممکن نیست.

 

دانش محدود بشر نمی تواند راهگشای همه اسرار نهفته باشد. بنابر این ندانستن فلسفه احکام الهی نباید ما را از انجام آن بازدارد و موجب نافرمانی و عصیان شود، چرا که این اطاعت کورکورانه نیست، بلکه بر علم و یقین تکیه دارد زیرا مسلمانان می دانند که خدای جهان بر همه چیز دانا و از همه چیز آگاه است و نقص و نیازی در ذات متعال او نیست که از اعمال سودی بخواهد. خدای مهربان برای بندگان خود جز خیر و سعادت نمی خواهد، پس اگر به چیزی فرمان می دهد خیر و سعادت ما در آن است و کمال و تعالی ما بدان بستگی دارد.

 

فواید طبی و بهداشتی روزه که از سودمندیهای کوچک این فریضه انسان ساز است به حدی است که شاید نیاز به توضیح و تکرار نداشته باشد و بیشتر مردم کم و بیش از آن آگاهند. ما به اختصار به گوشه ای از این فواید انسان ساز اشاره می کنیم؛ معده و دستگاه گوارش از اندام های پرکار بدن آدمی است. با سه وعده غذا که معمول مردم است، تقریبا ً در همه ساعات، دستگاه گوارش به هضم و تحلیل و جذب و دفع مشغول است. روزه باعث می شود از یکسو این اعضا استراحت کنند و از فرسودگی مصون بمانند و نیروی تازه ای بگیرند و از سوی دیگر ذخایر چربی که زیانهای مهلکی دارند تحلیل رفته و کاسته شوند.

 

در روایات اسلامی حتی به فواید جسمی روزه نیز تصریح شده تا برخی از سست عنصران، اگر نه با ایمان کامل لااقل با توجه به فواید بهداشتی روزه این فریضه ثمر بخش را به جا آورند و از سودمندیهای گوناگون آن در حد خود بهره ور شوند. پیامبر گرامی اسلام (ص) در همین رابطه فرموده اند: «صوموا تصحوا.» روزه بگیرید تا سالم بمانید. و نیز در روایات بسیاری پیشوایان گرامی اسلام فرموده اند: «معده آدمی خانه بیماریهای اوست و پرهیز از غذا، درمان آن است.»

 

بدیهی است زمانی فواید بهداشتی روزه بهتر به دست می آید که روزه دار، دوری از خوردن و آشامیدن در روز را با زیاده روی در شب تلافی نکند، که پر خوری، خود موجب زیانهای چشمگیری برای دستگاه گوارش است.

 

● روزه عامل باز دارنده از گناه

 

روزه، بویژه روزه ماه مبارک رمضان که در اسلام بر همه مسلمین مکلف که بتوانند روزه بگیرند واجب است، عامل مؤثری است در ایجاد و تقویت روحیه تقوا و پرهیزکاری. قرآن مجید این فایده بزرگ را با جمله «لعلکم تتقون» یاد آور می شود و این عبادت را عامل مهم تقوا می شمارد. پیامبر بزرگوار اسلام (ص) در خطبه ای فضیلتهای ماه رمضان را برای مسلمانان بیان فرمود. حضرت علی (ع) پرسید: بهترین اعمال در این ماه چیست؟ پیامبر پاسخ داد: «الورع عن محارم الله.» اجتناب و پرهیز از گناهان.

 

● نقش روزه در تقویت اراده

 

انسان با روزه داری که دوری از خوردن و آشامیدن و خود داری از برخی چیزهای دیگر است در واقع با خواهشهای خویش می جنگد و در برابر غرایز خود مقاومت می کند. تمرین این عمل، اراده و تصمیم را در انسان نیرومند می سازد و جان را از قید حکومت و سلطه هوسها و خواهشها

 

می رهاند. پیشوایان اسلام فرموده اند: «افضل الناس من جاهد هواه و اقوی الناس من غلب هواه.» بهترین مردم کسی است که با هوای نفس مبارزه کند و نیرومند ترین آنان کسی است که بر آن پیروز شود. پس روزه داران بهترین مردمند، چرا که با خواسته های نفسانی مبارزه می کنند و اگر با مراقبت و کوشش از روزه خویش این بهره را بگیرند که بر نفس خود مسلط شوند، از نیرومند ترین مردم نیز خواهند بود.

 

● صفای دل و پاکی

 

روزه و بویژه روزه یکماهه رمضان موجب می شود که حکومت شهوات و امیال شیطانی جای خود را به حکومت تقوا و پیروی از دستورات الهی بدهد و تیرگی هوسها و شهوات در جان آدمی به نورانیت و روشنی باطن تبدیل شود. در سایه همین صفا و پاکی حاصل از روزه است که روزه دار با خودآگاهی، نه تنها دهان و شکم را از خوردن و آشامیدن که دست و پا و چشم و گوش و زبان و همه اعضای خویش را از آنچه خدا حرام فرموده نگاه می دارد و می تواند به آن درجه از تقوا نایل آید که حتی از اندیشه و فکر گناه نیز دوری گزیند. امیر مومنان علی علیه السلام نیز به همین مرتبه اشاره می فرماید: «روزه دل از اندیشه گناهان، برتر از روزه شکم از خوردن و آشامیدن است.» و البته این بدان معنا نیست که ظاهر روزه و امساک از خوردن و آشامیدن را رها کنیم بلکه لازم است به آن اکتفا ننماییم و همراه با آن بکوشیم که به نتایج معنوی روزه نیز برسیم.

 

● روزه و صبر

 

«صبر» از خصایلی است که در اخلاق اسلامی بر آن بسیار تأکید شده است. صبر و مقاومت بر نیروی پایداری انسان می افزاید و اراده او را توانا می سازد. قرآن کریم با توجه به همین اثر، از روزه به صبر تعبیر کرده است؛ «واستعینوا بالصبر و الصلوه...» از صبر (روزه) و نماز کمک بگیرید... امامان معصوم ما علیهم السلام «صبر» را در این آیه به روزه تفسیر کرده اند و پیامبر گرامی (ص) نیز ماه رمضان را ماه صبر نامیده اند؛ «شهر الصبر و ان الصبر ثوابه الجنه.» (رمضان ماه صبر است و پاداش صبر، بهشت است.) امام صادق علیه السلام نیز به همین ویژگی روزه اشاره فرموده است: هر گاه برای کسی حادثه ای جانکاه پیش آمد روزه بگیرد که خدا فرموده است «و استعینوا بالصبر و الصلوه.»

 

● روزه و قناعت

 

روزه فریضه ای است که مسلمانان را از حرص و آز برای لذتهای مادی و مسابقه برای مصرف و تن پروری می رهاند و به او می آموزد که به فکر دیگران باشد و بر خواهشهای جسمانی خویش مسلط شود و به مصرف به مقدار نیاز قناعت ورزد و از اسراف و تبذیر بپرهیزد. روزه به مسلمانان می آموزد که با کم هم می توان زیست و حرص و طمع فقط غرق شدن در مادیات و انحراف از معنویات است و برای زیستن لازم نیست که با همه وجود به تن و لذتهای آن پرداخت.

 

● همدردی با فقیران

 

پیشوایان گرامی دین در روایات، ماه رمضان را ماه مواسات نامیده اند. از نتایج بارز روزه برانگیختن حس همدردی نسبت به مستمندان و همنوعان تنگدست است. آنان که زندگی آسوده ای دارند و رنج فقر و طعم گرسنگی را نچشیده اند، ممکن است از حال مستمندان غافل بمانند و روزه وسیله ای است که آنان را از غفلت می رهاند و رنج مستمندان را به یاد آنان می آورد تا به دستگیری فقیران همت گمارند و به درد دل آنان برسند. از سویی به احسان و اطعام و انفاق به مستمندان در ماه مبارک رمضان بسیار سفارش شده است و از سویی دیگر گرسنگی و تشنگی روزه موجب درک رنج مستمند می گردد و بدین ترتیب ثروتمند به فقیر نزدیک می شود و احساسها رقت می یابد و احسان و انفاق فزونی می گیرد و کمک به همنوع را می آموزد.

 

مواسات یعنی سهیم ساختن برادران در رزق و روزی، و رمضان را به همین جهت ماه مواسات نامیده اند تا مسلمانان به احسان نسبت به هم بپردازند و با تمرین بر این صفت ارزنده انسانی، جامعه را از کینه برهانند و برادروار در کنار هم از نعمتهای الهی بهره بگیرند و شایسته است که روزه داران به همه این نکات انسانی روزه توجه کنند و بکوشند واقعاً فریضه روزه را آنچنان که باید به جا آورند و ماه مبارک رمضان را آنچنان که سزاوار این ماه است به سر آورند، تا همگان از برنامه های سازنده اسلامی بهره ور شوند. از حضرت امام حسن عسکری (ع) پرسیدند: «چرا روزه واجب شده است؟» فرمودند: «تا ثروتمند درد گرسنگی را دریابد و به فقیر توجه کند.»

 

 

 

رمضان ، بزم ایمان

در نگاه امام خمینی ( ره) رمضان ماه تزکیه نفس از غیر خداوند است

رمضان ماه تقواست و تقوا از زیباترین واژه های دینی و اخلاقی است. تقوا یعنی خود نگه داری یا به تعبیری دیگر، خدانگه داری. تقوا یعنی اجتناب از خواستن آنچه نباید و پرهیز از نخواستن آنچه باید. تقوا یعنی چشم پوشی از غیر به عشق محبوب.

 

تقوا یعنی عنان پندار، گفتار و رفتار خود را در دست داشتن، یعنی کنترل و مهار. یعنی انتخاب، اختیار و اراده. اگر همه دین تنها همین یک واژه هم بود، بس بود برای اثبات نگرش عمیق انسان شناسانه دین به آدمی و این که خداوند انسان را آزاد و مختار آفریده نه مقهور اسارت و بندگی بی چون و چرای نفس و شیطان و تحت تسلط جبر محتوم طبیعت.

 

رمضان ماه تقواست و از آن رو ماه تجلی آشکار صیرورت و «شدن» آدمی. پس ماه انسانیت انسان است و ماه وصول به حقیقت وجودی خویشتن. ماه خودشناسی است و از آن رو خداشناسی. رمضان ماه خداست.

 

«جهاد اکبر یا مبارزه با نفس» عنوان کتابی است از مجموعه آثار موضوعی امام خمینی(ره) که شرح بیانات اخلاقی ایشان در آستانه ماه پربرکت رمضان است. ما در این نوشتار به طور خاص بخشی از کتاب را مورد توجه قرار داده ایم که اختصاص به ماه مبارک رمضان دارد و در وصف این ماه و در توضیح ادب درک شایسته آن ایراد شده است. این بخش، تحت عنوان «نکاتی از مناجات شعبانیه» صفحات ۳۶ تا ۴۶ کتاب را در بر می گیرد.

 

امام خمینی با بیان این که مناجات شعبانیه از معدود ادعیه ای است که درباره آن تعبیر شده که همه ائمه(ع) آن را می خوانده اند و با آن خدا را مناجات می کرده اند، این مناجات را در حقیقت مقدمه ای جهت تنبه و آمادگی انسان برای پذیرش وظایف ماه مبارک رمضان برمی شمارد و دلیل این امر را تذکر انگیزه روزه و ثمره پرارج آن به انسان آگاه ملتفت می داند. سپس با ذکر فرازی زیبا از این مناجات یگانه، اینچنین به تعریف عرفانی تکلیف عبادی روزه مبادرت می ورزد: «این جمله «الهی هب لی کمال الانقطاع الیک (بار الهی، گسستگی کامل از جهان و توجه به سوی خودت را ارزانی ام فرما)» شاید بیانگر این معنا باشد که مردان آگاه الهی باید پیش از فرا رسیدن ماه مبارک رمضان خود را برای صومی که در حقیقت انقطاع و اجتناب از لذات دنیاست (و این اجتناب، به طور کامل همان انقطاع الی الله است) آماده و مهیا کنند... کسی که بخواهد روزه ماه مبارک رمضان را با آن آدابی که از او خواسته اند انجام دهد، لازم است انقطاع کامل داشته باشد تا بتواند مراسم و آداب مهمانی را به جا آورد و به مقام میزبان تا آنجا که ممکن است عارف گردد.»

 

امام خمینی با بیان این که معنای روزه فقط خودداری و امساک از خوردن و آشامیدن نیست، خودداری از معاصی را در حال روزه، از آداب اولیه روزه که ادبی برای مبتدی هاست عنوان می کند و ادب روزه مردان الهی را فراتر از این شرط اولیه می داند. از این رو با بیان این که ما به حسب ظاهر از رسیدن به سعادت ارزنده انقطاع الی الله و انقطاع از شیاطین انس و جن مایوسیم، توصیه می فرماید که: «شما اقلا به آداب اولیه روزه عمل نمایید و همان طور که شکم را از خوردن و آشامیدن نگه می دارید، چشم و گوش و زبان را هم از معاصی بازدارید. از هم اکنون بنا بگذارید که زبان را از غیبت، تهمت، بدگویی و دروغ نگه داشته، کینه، حسد و دیگر صفات زشت شیطانی را از دل بیرون کنید... اقلا سعی کنید روزه شما مشفوع به محرمات نباشد.» حضرت امام، روزه آمیخته به محرمات را روزه ای معرفی می کند که اگر صحیح شرعی باشد، مقبول الهی نبوده و بالا نمی رود. ایشان چنین روزه ای را روزه حیوانی می نامد که هیچ گونه تغییری در اعمال و کردار انسان ایجاد نکرده و با حقیقت روزه و آنچه تحققش را از ما خواسته اند فاصله بسیار دارد.

 

متاسفانه در میان ما مفهوم شایع از واژه های جهاد اکبر و مبارزه با نفس مفهومی مربوط به بازداشتن نفس از شهوات به معنای اخص کلمه است و این تکیه و تمرکز نابه جا بر شهوات خاصه، موجب شده شهوت به معنای عام که شامل کلیه رذایل نفسانی می شود به فراموشی سپرده شده یا مورد کم توجهی قرار بگیرد. آنچه در کتاب جهاد اکبر یا مبارزه با نفس حضرت امام، جلوه ای مشهود و روشن دارد تکیه فراوان ایشان بر رذایل نفسانی و گناهانی نظیر غیبت، تهمت، بدگویی، دروغ، حسد و کینه است.

 

به گونه ای که توصیه به اجتناب از این گناهان و به طور خاص، غیبت و تهمت، بدل به ترجیع بند این بیانات اخلاقی ارزشمند شده است و حتی یک مورد هم در این کتاب گرانقدر نمی توان یافت که ایشان منظور خود را از شهوات، معنای خاص از شهوت عنوان نماید. امام خمینی(ره) در مقام بیان اهمیت پرهیز از گناهان کبیره ای همچون غیبت و تهمت می فرماید: «مسلمین باید از شما در امان باشند. کسی که دیگر مسلمانان از دست و زبان و چشم او در امان نباشند، در حقیقت مسلمان نیست. مسلمان ظاهری و صوری است. لااله الاالله صوری گفته است. اگر خدای نخواسته، خواستید به کسی جسارت کنید، اهانت نمایید، مرتکب غیبت شوید، بدانید که در محضر ربوبی هستید؛ مهمان خدای متعال می باشید و در حضور حق تعالی به بندگان او اسائه ادب می کنید؛ و اهانت به بنده خدا اهانت به خداست.»

 

امام خمینی با اشاره به این که طبق بعضی آیات، به تفسیر برخی روایات، اعمال انسان به رسول خدا(ص) و ائمه طاهرین(ع) عرضه می شود و از نظر مبارک آنان می گذرد، ملتمسانه از مخاطبان خویش می خواهد با ارتکاب گناهانی همچون غیبت، تهمت، حسد، کینه و... راضی به ناراحتی و تاثر رسول خدا نشوند و ایشان را نزد خداوند متعال خجالت زده نکنند: «نخواهید که رسول خدا ناراحت و متأثر شوند. راضی نشوید که قلب آن حضرت شکسته و محزون گردد. وقتی آن حضرت مشاهده کند که صفحه اعمال شما مملو از غیبت و تهمت و بدگویی نسبت به مسلمان می باشد و تمام توجه شما هم به دنیا و مادیت است و قلوب شما از بغض، حسد، کینه و بدبینی به یکدیگر لبریز شده، ممکن است در حضور خدای تبارک و تعالی و ملائکه الله خجل گردد که امت و پیروان او نسبت به نعم الهی ناسپاس بوده و این گونه افسارگسیخته و بی پروا به امانات خداوند تبارک و تعالی خیانت می کنند.»

 

امام خمینی روزه خالص و بی ریا را وسیله ای برای زدودن سیاهی و کدورت از آینه دل برشمرده و نتیجه آن را تحصیل نورانیت در شب قدر می داند. به بیان ایشان، جزای چنین روزه ای خداست چنان که فرموده است: «الصوم لی و انا اجزی به: چیز دیگر نمی تواند پاداش چنین روزه ای باشد. جنات نعیم در مقابل روزه او بی ارزش بوده نمی تواند پاداش آن به حساب آید. ولی اگر بنا باشد که انسان به اسم روزه دهان از مطعومات ببندد و به غیبت مردم باز کند و شب های ماه مبارک رمضان که مجالس شب نشینی گرم و دایر بوده وقت و فرصت بیشتری است، با غیبت، تهمت و اهانت به مسلمانان به سحر انجامد، چیزی عاید او نمی شود و اثری بر آن مترتب نمی گردد.»

 

در نگاه حضرت امام(ره) ادب مهمانی خدا، معرفت به مقام خداوندی پروردگار است. مقامی که به گفته ایشان، ائمه اطهار و انبیای بزرگ الهی همیشه به دنبال معرفت بیشتر و شناخت کامل آن بوده اند و آرزوی دستیابی به چنین معدن عظیمی را داشته اند. همان معدن عظمت که در مناجات شعبانیه وصول بدان، غایت انقطاع الی الله و نتیجه روشنی دل به نور دیدار عنوان شده است: «و انر ابصار قلوبنا بضیاء نظرها الیک، حتی تخرق ابصار القلوب حجب النور فتصل الی معدن العظمه، چشم دل هایمان را با پرتوی دیدار خودت روشن گردان تا دیده دل ها پرده های نور را بدرد و به معدن عظمت و جلال برسد.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: